Vogeltrek. En hoe bepalend is de windrichting?

De vogeltrek is begonnen

De “R” is in de maand en als vogelaar denk je dan niet aan gesnotter. Een vogelaarshart gaat sneller kloppen als de herfst in aantocht is, de vogeltrek is begonnen. Een reis die de vogels elk voor en najaar volbrengen. Wat gaan al die vogels nu eigenlijk doen? De vogeltrek is de beweging die de vogels maken richting hun broed- en overwinteringsgebieden. Want als je insecten eet vind je niks onder een dik pak sneeuw, dus vlieg je naar het zuiden. En in het vroege voorjaar vlieg je weer helemaal terug om met een partner voor nageslacht te zorgen. Maar hoe werkt dat dan? Is de windrichting bepalend of vliegen ze op instinct?

Hoe werkt nou die vogeltrek?

Er is ontzettend veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de vraag; Hoe werkt de vogeltrek. Een sluitend antwoord is er niet te geven omdat de ene wetenschapper de ander weer tegenspreekt. In grote lijnen komt het neer op drie belangrijke ondervindingen*, waar ik mij persoonlijk het meest in kan vinden;

1. Vogels kunnen het magnetische veld van de Aarde waarnemen
2. Ze kunnen dit waarnemen via een “interne kompas” aangestuurd door een chemisch mechanisme in het rechteroog en receptoren in de snavel
3. Contouren, elementen in het landschap als ook de sterren in de nacht sturen dit chemisch mechanisme aan

Dit helpt ze om hun weg te vinden over oceanen en woestijnen, kilometer na kilometer. Instinctief weten ze dat als de dagen korter worden het tijd wordt om te vertrekken. Vertrekken ze dan allemaal tegelijk? En hoe zit dat dan met die Roodborst die ik het hele jaar in de tuin zie? Het antwoord lees je in de blog https://goldcrestnaturetours.nl/2022/10/30/vogeltrek-zie-jij-ook-zoveel-roodborstjes/

Hoe bepalend is dan de windrichting?

Met bovenstaande wetenschap in het achterhoofd zou je denken dat de windrichting er niet zoveel mee te maken heeft. In principe voor het fenomeen vogeltrek op zich niet zoveel. Al kiezen vogels wel een voor hun zo gunstig mogelijke windrichting uit. Hoe minder energie je verbruikt tijdens de veeleisende migratie des te beter het is.

Maar windrichting is wel bepalend welke vogels wij vogelaars kunnen verwachten. Want met een stevige Noordwester wind kan je langs de kust leuke zeevogels treffen. Doorgaans soorten die je alleen op zee kunt vinden worden door de noordwestelijke windrichting naar de kust geduwd. De Pijlstormvogels, Jan van Genten en Zee eenden gaan dicht langs de kustlijn vliegen om zo toch hun migratie richting het zuiden te kunnen volbrengen. Middelste en Kleinste jagers jagen de Grote sterns tot wanhoop als ze na een wilde achtervolging hun buit letterlijk moeten opgeven.

Als de wind uit het oosten waait komen er Aziatische soorten onze kant op. Vanuit de noordoostelijke broedgebieden trekken miljarden vogels naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden. Zo kunnen we ineens zeldzame doortrekkers treffen in onze natuurgebieden. Soorten als de Bladkoning trekt met groepen Goudhaantjes en Vuurgoudhaantjes door ons land.

Grote groepen ganzen en eenden wachten op een gunstige windrichting om de lange afstanden te kunnen volhouden. Sommige soorten vinden de wind van opzij prettiger dan de wind mee, anders waait je hele verenpak door elkaar. Voor andere soorten vogels is wind mee juist wel weer prettig. Grote vogels als Ooievaars, Visarend en Kiekendieven houden van warme lucht. Op de warme lucht kunnen ze op thermiek vliegen. Zo schroeven ze steeds hoger en hoger op een bel van warme lucht, zo kunnen ze lange afstanden afleggen zonder veel energie te gebruiken.

Conclusie: De windrichting is dus best wel een bepalende factor tijdens de migratie van vogels in het voor en najaar.

De vogeltrek beleven doe je buiten, toch?

Maar hoe kan je deze bevindingen optimaal gebruiken? Ten eerste is het handig om zoveel mogelijk buiten door te brengen. Kijk dan vooral regelmatig omhoog en natuurlijk door je verrekijker. Als je in augustus de grote groepen met Zwaluwen ziet vliegen boven grote wateren, kan je er zeker van zijn dat ze aan het verzamelen zijn voor de trek. Het gaat beginnen…. 🙂

Een beetje voorwerk kan geen kwaad. Bekijk maar eens de website www.trektellen.nl daar kan je alle telposten in Nederland en daarbuiten op vinden. Hier kan je bijvoorbeeld in de gaten houden wat er in jouw regio wordt gezien. En wat de trekbewegingen zijn van de vogels. Zo komen de vogels uit het noorden over Scandinavië, en kan je dus zien welke vogels zich daar al verzamelen.

De wind in de gaten houden kan via verschillende weerapps. Een zeer goed site is www.nl.windfinder.com . Deze is erg accuraat met de windrichting en snelheid in bepaalde regio’s. Zo kan je dus in de maanden dat de vogeltrek in volle gang is jouw ideale dag plannen om er op uit te gaan. Want vogeltrek beleven doe je buiten!

Wil je een keer met een ervaren vogelaar de vogeltrek ervaren? Bekijk eens de dagexcursie Vogelmigratie op Voorne Putten

Bronnen:
* Magnetoceptie. De zintuigen van vogels-Tim Birkhead